Het Nederlandse strafrecht kent verschillende hoofdstraffen en bijkomende straffen. Van gevangenisstraf tot taakstraf en van geldboete tot rijontzegging. Dit artikel geeft een compleet overzicht.
Hoofdstraffen
De wet kent vier hoofdstraffen die zelfstandig kunnen worden opgelegd.
Overzicht hoofdstraffen
| Straf | Maximum | Bij |
|---|
| Gevangenisstraf | Levenslang of tijdelijk max. 30 jaar | Misdrijven |
| Hechtenis | 1 jaar 4 maanden | Overtredingen |
| Taakstraf | 240 uur | Misdrijven en overtredingen |
| Geldboete | 6 categorieën, max. €900.000 | Alle strafbare feiten |
Boetecategorieën
Geldboetes zijn ingedeeld in zes categorieën (art. 23 Sr).
Categorieën (2024)
| Categorie | Maximum |
|---|
| 1e categorie | €480 |
| 2e categorie | €4.800 |
| 3e categorie | €9.600 |
| 4e categorie | €22.500 |
| 5e categorie | €90.000 |
| 6e categorie | €900.000 |
Bijkomende straffen
Naast hoofdstraffen kan de rechter bijkomende straffen opleggen.
Overzicht bijkomende straffen
- Ontzetting uit rechten: verlies van bepaalde rechten (bijv. kiesrecht)
- Verbeurdverklaring: afnemen van voorwerpen
- Openbaarmaking vonnis: publicatie van de uitspraak
- Ontzegging rijbevoegdheid: rijverbod
Voorwaardelijke straf
Een straf kan geheel of gedeeltelijk voorwaardelijk worden opgelegd. De verdachte krijgt een proeftijd en voorwaarden.
Algemene voorwaarde
De veroordeelde mag tijdens de proeftijd geen nieuwe strafbare feiten plegen.
Bijzondere voorwaarden
- Meldplicht bij reclassering
- Behandelverplichting
- Contactverbod
- Locatieverbod of -gebod
- Schadevergoeding aan slachtoffer
Maatregelen
Naast straffen kent het strafrecht maatregelen. Deze zijn niet gericht op vergelding maar op beveiliging of herstel.
Belangrijkste maatregelen
| Maatregel | Doel |
|---|
| TBS | Behandeling en beveiliging |
| PIJ-maatregel | Jeugdigen behandelen |
| Plaatsing psychiatrisch ziekenhuis | Korte behandeling |
| Ontneming wederrechtelijk voordeel | Afpakken criminele winst |
| Schadevergoedingsmaatregel | Slachtoffer schadeloos stellen |
Combinaties
Straffen en maatregelen kunnen worden gecombineerd.
Voorbeelden
- Gevangenisstraf + voorwaardelijke straf
- Gevangenisstraf + TBS
- Taakstraf + geldboete
- Gevangenisstraf + ontneming
Veelgestelde vragen
Wat gebeurt er als ik verdacht ben van een misdrijf?
Je hebt recht op juridische hulp, je kunt zwijgen, en de politie moet je rechten uitleggen. Verdacht zijn is niet hetzelfde als schuldig.
Hoe lang kan ik in voorarrest worden gehouden?
Maximaal 10 dagen zonder proces, daarna moet rechter voorarrest goedkeuren. Voorarrest mag niet onbeperkt duren.
Wat is het verschil tussen een misdrijf en overtreding?
Een misdrijf is ernstiger en kan met gevangenisstraf worden bestraft. Een overtreding kan met geldboete worden afgehandeld.
Heb ik recht op een advocaat?
Ja, je hebt altijd recht op juridische bijstand. Dit kan gratis zijn als je dit niet kunt betalen.
Kan ik in hoger beroep gaan?
Ja, je kunt tegen de uitspraak in beroep gaan bij het gerechtshof.
## Veelgestelde vragen
**Hoe lang duurt een gevangenisstraf maximaal in Nederland?**
In Nederland kan een tijdelijke gevangenisstraf maximaal 30 jaar duren. Daarnaast bestaat er levenslange gevangenisstraf, die in de praktijk betekent dat iemand tot het einde van zijn of haar leven vastzit. Voor minder ernstige misdrijven gelden kortere maximale straffen, afhankelijk van het delict. Bij overtredingen wordt geen gevangenisstraf opgelegd, maar hechtenis (maximaal 1 jaar en 4 maanden).
**Wat is het verschil tussen een taakstraf en een geldboete?**
Een taakstraf is onbetaald werk dat je verricht, zoals schoonmaken of tuinonderhoud, met een maximum van 240 uur. Een geldboete is een financiële straf die varieert van €480 (categorie 1) tot €900.000 (categorie 6). Een taakstraf wordt vaak opgelegd bij lichtere vergrijpen of als alternatief voor een korte vrijheidsstraf. Een geldboete kan voor zowel overtredingen als misdrijven worden opgelegd.
**Kan ik een voorwaardelijke straf weigeren?**
Nee, een voorwaardelijke straf is een rechterlijke uitspraak waartegen je wel in beroep kunt gaan, maar niet zomaar kunt weigeren. Als je de voorwaarden niet naleeft, kan de rechter besluiten de voorwaardelijke straf alsnog ten uitvoer te leggen. Je kunt wel met je advocaat bespreken of er gronden zijn om bezwaar te maken tegen de opgelegde voorwaarden.
**Wat houdt TBS precies in en wanneer wordt dit opgelegd?**
TBS (Ter Beschikkingstelling) is een maatregel voor mensen die een ernstig delict hebben gepleegd en een psychische stoornis hebben. De rechter kan TBS opleggen als iemand verminderd toerekeningsvatbaar is. Tijdens TBS verblijf je in een kliniek voor behandeling en beveiliging. De duur is in principe twee jaar, maar kan verlengd worden zolang de gevaarlijkheid voortduurt.
**Hoe werkt een rijontzegging en hoe lang kan die duren?**
Een rijontzegging is een bijkomende straf waarbij je je rijbevoegdheid verliest. Dit kan variëren van enkele dagen tot maximaal vijf jaar, afhankelijk van de ernst van het delict (bijvoorbeeld rijden onder invloed). Bij een ernstig verkeersmisdrijf met dodelijk gevolg kan de ontzegging zelfs levenslang zijn. Je moet je rijbewijs inleveren en mag gedurende de opgelegde periode niet rijden.
**Wat gebeurt er met mijn geldboete als ik die niet kan betalen?**
Als je een geldboete niet kunt betalen, kun je een betalingsregeling aanvragen bij het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB). Lukt betalen echt niet, dan kan de boete worden omgezet in een vervangende hechtenis. Voor elke €50 aan onbetaalde boete krijg je één dag hechtenis, met een maximum van zes maanden. Het is belangrijk om tijdig contact op te nemen met het CJIB om problemen te voorkomen.
**Kan ik een strafblad krijgen na een taakstraf of geldboete?**
Ja, ook na een taakstraf of geldboete kun je een strafblad krijgen. Een strafblad ontstaat zodra je bent veroordeeld voor een strafbaar feit, ongeacht de soort straf. Voor lichte overtredingen (bijvoorbeeld een kleine geldboete) wordt het strafblad na vijf jaar automatisch verwijderd. Bij ernstigere delicten blijft het strafblad langer staan, soms zelfs levenslang.
### TL;DR
Het Nederlandse strafrecht kent hoofdstraffen (zoals gevangenisstraf, taakstraf en geldboete), bijkomende straffen (zoals rijontzegging) en maatregelen (zoals TBS). Straffen kunnen voorwaardelijk worden opgelegd met proeftijd en voorwaarden. Geldboetes variëren van €480 tot €900.000, afhankelijk van de categorie. Een strafblad ontstaat na veroordeling, ook bij lichte straffen.
### Key Takeaways
- Gevangenisstraf kan maximaal 30 jaar duren (of levenslang), terwijl hechtenis voor overtredingen maximaal 1 jaar en 4 maanden is.
- Geldboetes zijn ingedeeld in zes categorieën, variërend van €480 tot €900.000, afhankelijk van de ernst van het delict.
- Een voorwaardelijke straf betekent dat je een proeftijd krijgt en bepaalde voorwaarden moet naleven, anders volgt alsnog de straf.
- TBS is een maatregel voor mensen met een psychische stoornis die een ernstig delict hebben gepleegd en is gericht op behandeling en beveiliging.
- Een strafblad ontstaat na veroordeling, ook bij een taakstraf of geldboete, en kan gevolgen hebben voor bijvoorbeeld werk of reizen.