Informed consent betekent dat een arts u moet informeren over een behandeling en uw toestemming moet krijgen. Ontbreekt informed consent, dan kan de arts aansprakelijk zijn.
Wat is informed consent?
Informed consent is de geïnformeerde toestemming van de patiënt voor een medische behandeling. De arts moet:
- U informeren over de voorgestelde behandeling
- Alternatieven bespreken
- Risico's en bijwerkingen uitleggen
- Uw toestemming vragen en krijgen
Informatieplicht arts
De arts moet informeren over:
| Onderwerp | Toelichting |
|---|
| Aard behandeling | Wat houdt de ingreep in |
| Doel | Wat wordt beoogd |
| Risico's | Mogelijke complicaties en bijwerkingen |
| Alternatieven | Andere behandelopties |
| Gevolgen bij niet-behandelen | Wat gebeurt zonder ingreep |
Wanneer aansprakelijkheid?
Als informed consent ontbreekt en een risico zich verwezenlijkt, kan de arts aansprakelijk zijn:
- U was niet gewezen op het risico dat optrad
- Als u het risico had gekend, had u niet of anders gekozen
- De schade is het gevolg van het niet-besproken risico
Bewijs
De bewijslast voor informed consent ligt bij de arts:
- Schriftelijke toestemming is bewijs
- Aantekening in medisch dossier
- Bij ontbreken: arts moet bewijzen dat informatie is gegeven
Uitzonderingen
Informed consent is niet altijd vereist:
- Acute noodsituaties (patiënt is bewusteloos)
- Patiënt geeft aan geen informatie te willen
- Informatie zou ernstige schade toebrengen aan patiënt (therapeutische exceptie)
Ik heb getekend maar de risico's niet begrepen. Telt dit dan als toestemming?
Het gaat niet alleen om het tekenen, maar om of u daadwerkelijk bent geïnformeerd en de informatie heeft begrepen. De arts moet zich ervan vergewissen dat u de informatie begrijpt.
Welke risico's moet de arts noemen?
Alle risico's die van invloed kunnen zijn op uw beslissing. Dit zijn niet alleen frequente risico's, maar ook zeldzame maar ernstige complicaties. De richtlijnen per specialisme geven invulling.
Kan ik claimen als de operatie goed is gegaan maar ik niet was geïnformeerd?
Als er geen schade is, is er niets te claimen. Wel kunt u een klacht indienen. Schadevergoeding vereist dat een risico zich heeft verwezenlijkt waarover u niet was geïnformeerd.
## Veelgestelde vragen
**Moet ik altijd een handtekening zetten voor informed consent?**
Nee, een handtekening is niet verplicht, maar het helpt wel als bewijs. De arts moet kunnen aantonen dat u de informatie heeft begrepen en vrijwillig toestemming heeft gegeven. Dit kan ook via een gesprek met aantekening in uw medisch dossier. Bij complexe ingrepen wordt vaak wel een schriftelijke verklaring gebruikt voor duidelijkheid.
**Wat kan ik doen als ik achteraf denk dat ik niet goed ben geïnformeerd?**
U kunt eerst een klacht indienen bij de zorginstelling of de klachtencommissie. Als er schade is ontstaan door een niet-besproken risico, kunt u een aansprakelijkheidsclaim overwegen. Verzamel alle documenten (dossier, correspondentie) en raadpleeg een medisch aansprakelijkheidsadvocaat voor juridisch advies.
**Geldt informed consent ook voor kleine behandelingen, zoals een bloedafname?**
Ja, ook bij kleine ingrepen moet de arts u informeren over het doel, mogelijke risico's (bijv. bloeduitstorting) en alternatieven. Bij standaardprocedures met minimale risico's is de informatieplicht minder uitgebreid, maar u moet altijd toestemming geven. Bij twijfel: vraag om verduidelijking.
**Kan ik mijn toestemming intrekken nadat ik heb getekend?**
Ja, u mag uw toestemming op elk moment intrekken, ook tijdens de behandeling. Dit moet wel op een redelijk moment gebeuren (bijv. niet midden in een operatie). Geef dit duidelijk aan bij uw arts. De arts moet uw beslissing respecteren en de behandeling stopzetten, tenzij er sprake is van een noodsituatie.
**Hoe weet ik of de arts me voldoende heeft geïnformeerd?**
De arts moet alle risico's bespreken die voor u relevant zijn, inclusief zeldzame maar ernstige complicaties. Vraag om verduidelijking als iets onduidelijk is. U kunt ook vragen naar schriftelijke informatie of betrouwbare bronnen. Voel u niet onder druk gezet om snel te beslissen – neem de tijd om na te denken.
**Wat als de arts zegt dat een risico 'zeer zeldzaam' is en het toch gebeurt?**
Ook zeldzame risico's moeten worden besproken als ze ernstige gevolgen kunnen hebben. Als de arts dit naliet en het risico zich voordoet, kan dit als onvoldoende informed consent worden gezien. U kunt dan mogelijk een schadeclaim indienen, mits u kunt aantonen dat u bij kennis van het risico anders had gekozen.
**Is informed consent anders voor minderjarigen of wilsonbekwamen?**
Bij minderjarigen (onder 16) geven ouders/voogden toestemming, maar het kind moet wel naar vermogen worden betrokken. Bij wilsonbekwamen (bijv. dementie) beslist een wettelijk vertegenwoordiger. In noodsituaties mag de arts handelen zonder toestemming als dit in het belang van de patiënt is.
### TL;DR
Informed consent betekent dat een arts u volledig moet informeren over een behandeling en uw toestemming nodig heeft. Zonder deze toestemming kan de arts aansprakelijk zijn als er schade ontstaat door niet-besproken risico's. De arts moet kunnen bewijzen dat u de informatie heeft begrepen, en u mag altijd uw toestemming intrekken.
### Key Takeaways
- De arts moet u informeren over alle relevante risico's, alternatieven en gevolgen van een behandeling.
- Uw toestemming moet vrijwillig en geïnformeerd zijn – een handtekening alleen is niet voldoende.
- Bij schade door een niet-besproken risico kunt u de arts aansprakelijk stellen.
- U mag uw toestemming op elk moment intrekken, tenzij er sprake is van een noodsituatie.
- De bewijslast ligt bij de arts: zij moeten aantonen dat u voldoende bent geïnformeerd.